Akım kavramı, bir atom içerisindeki elektronların negatiften pozitife hareket etmesi anlamına gelir. Elektrik enerjisinin üretilmesi ve kullanım noktasına ulaşmasında da akım gerçekleşirken, bu iletimde doğru akım bilinen en yaygın ve en sık kullanılan yöntemlerden birisidir. Çok uzun bir zamandan bu yana düz çizgi sembolü ve DC kısaltması ile elektrik yükü akışı için kullanılan bir türdür.
Doğru Akım Nedir?
Daha detaylı bir şekilde doğru akım tanımı gerçekleştirmek gerekirse, bu kavram için elektrik yükü yani negatif iyonların sabit bir şekilde akış gerçekleştirdiği akım türüdür, denilebilir. Yani bir elektrik devresi içerisinde bulunan elektronlar negatiften pozitife doğru hiçbir sapma göstermeden sürekli aynı yönde hareket ederler.
Akımın yani elektriğin kullanım noktasına ve devre içerisindeki ayrı bölgelere ulaşmasında bilinen en yaygın akım türü bu olsa da aslında bilindiği üzere Alternatif Akım (AC) olarak bilinen tür de bulunmaktadır. Alternatif akımda ise akım yani devre içerisindeki elektronlar bazen yön değiştirerek farklı bir yöntem ile hareket gösterebilmektedir. Ancak doğru akım en temel ayrıntısı ile birlikte sabit bir hareket yönü belirler ve bu yön ile birlikte bir değişmezlik ortaya koyar.
Tarihçe olarak bu akım türü ta ki 19. yüzyılda yapılan ilk elektrik çalışmaları ile birlikte ortaya çıkmıştır. Yöntemin ortaya çıkışında da Thomas Edison ismi en önemli tarihi kişiliklerden birisidir. Çünkü Edison, elektrik iletiminde yaygın bir şekilde doğru akım kullanılması açısından birçok farklı çalışma gerçekleştirmiştir. Bu çalışmalar arasında örneğin elektrik ile ev ve iş yerlerinde aydınlatma oluşturulması ve 1880 yıllarında bu sistemin New York gibi büyük kentlerde başarılı bir şekilde kullanılmaya başlanması bu sayede olmuştur.
Bu akım türünde en önemli özelliklerden birisi elektrik yüklerinin sürekli aynı yönde akış gerçekleştirmesidir. Hatta buna bağlı olarak yine aynı akım türünde genellikle sabit bir gerilim elde edilir ve dalgalanma ile karşılaşılmadan elektrik enerjisi kullanımı sağlanır. Dezavantaj açısından bakıldığında ise bu akım türü uzun mesafelerde zorlayıcı bir yapı ortaya koyabilmektedir. Çünkü uzun mesafelerde sabit gerilim ile enerji iletimi gerçekleştirilirken, kayıplar görülebilmekte ve gerilim düşmesi net bir şekilde ortaya çıkabilmektedir.
Doğru Akım Nasıl Üretilir?
Değişen yöntemler ile doğru akım üretimi gerçekleştirmek mümkün olurken, bu yöntemler arasında özellikle kimyasal yollar, fotovoltaik yöntemler, elektronik yöntemler ve mekanik yöntemler ifade edilebilir. Üretim açısından da bu yöntemlerin her birinde farklı imkanlara ve yatırımlara ihtiyaç bulunmaktadır.
Üretim yöntemlerine bakıldığında öncelikli olarak kimyasal yöntemler göz önünde tutulursa, kimyasal enerjinin elektrik enerjisine dönüşümünün gerçekleştirilmesi ihtiyacı yer alır. Bu durumda üretim yöntemi olarak pil ve akü gibi malzemeler kullanılırken; değişen metallerin bir elektronik vasıtasıyla reaksiyon oluşturması sayesinde elektron akışı elde edildiği için DC ile elektrik akımı elde edilebilir.
Üretim yöntemlerinde bir diğer metot olarak fotovoltaik yöntemler göz önünde tutulursa, bu açıdan en önemli örnek güneş panelleri ile elektrik üretimi yapılmasıdır. Çünkü güneş enerjisi etkisi ile birlikte iletken malzemeler kullanılarak elektrik akımı oluşturulur. Yine farklı bir yöntem olan elektronik yöntemler açısından da özellikle alternatif akımın dönüşümünü gerçekleştiren regresör cihazları kullanılır.
Üretim yöntemleri açısından mekanik yöntemlerin kullanılması açısından da bir doğru akım jeneratörü veya dinamo vasıtasıyla mekanik enerjiden elektrik enerjisi elde edilmektedir. Bu yöntemde kullanılan cihaz içerisinde mıknatıslı vasıtasıyla dönme gerçekleştiren bir bobinden yararlanılır. Cihaz manyetik alanı içerisinde dönüş gerçekleştiren bobin, elektronların belirli bir yönde sabit olarak hareket etmesini sağlarken; bu sabit hareket DC akım elde edilmesini sağlayabilmektedir.
DC için ölçüm işlemleri multimetre vasıtasıyla gerçekleştirilir. Elektriksel yük ile seri bir şekilde multimetre bağlantısı sağlanırken, siyah prop örnek olarak bir pilin negatif kutbuna temas ettirilirken, kırmızı prop ise pozitif yük noktasına temas ettirilir. Bu şekilde basit bir bağlantı kontrolü ile birlikte multimetre üzerinde DC akım türü seçimi yapıldığında yük üzerinden geçen akımın değeri rahatlıkla ölçülebilir. Günümüzde neredeyse tüm doğru akım devreleri üzerinde de hem devrenin uçtan uca ayrıntıları arasında hem de devre üzerindeki örneğin bir ekipmanda DC akım değerini bu şekilde ölçmek mümkündür.
Doğru Akım Kaynakları Nelerdir?
Üretim yöntemlerinde kullanılan ekipmanlar, sistemler, cihazlar ve makineler gibi birçok ayrıntı DC akım için doğru akım kaynağı ifade etmektedir. Temel olarak da bu kaynaklar içerisinde pil, güneş paneli, jeneratör, yakıt hücresi, akü ve dinamo gibi ayrıntılar yer alabilmektedir.
Doğru akım için kullanılan kaynakları daha detaylı bir şekilde incelemek gerekirse, aşağıda bulunan liste içerisinde açıklamalar gözden geçirilebilir.
- Öncelikli olarak pil göz önünde tutulursa, bilhassa günlük hayatta el ve cepte kullanılan aletlerde piller büyük bir avantaj sağlar. Örneğin, bir radyo veya şarjlı bir süpürge içerisinde pil elektron akışlarını sabit bir şekilde gerçekleştirir.
- Yenilenebilir enerji kaynakları olarak da ifade edilebilecek bazı kaynaklar yine büyük avantaj sağlarken, özellikle hidroelektrik santrali ya da rüzgar türbini en aktif yöntemler arasındadır.
- Önemli kaynaklardan birisi de yine sürdürülebilir ve sınırsız bir kaynak olan güneş enerjisi olmak ile birlikte kullanılan güneş panelleri fotovoltaik hücreler sayesinde akım üretimi avantajı sağlar.
- Akü ve jeneratör gibi kaynaklar içerisinde ise bir nevi pil yapısı ile depo edilmiş akım, elektrolit ve elektrotlar vasıtasıyla kullanım noktasına sabit bir hareket gerçekleştirir ve elektrik enerjisinin dönüşümü sağlanır.
- Jeneratörler ve akım motorları ise özellikle endüstriyel tesisler ve laboratuvarlar gibi ortamlarda doğru akım için kullanılan en yaygın kaynaklar arasında gösterilebilir.
Doğru Akım Nerede Kullanılır?
Eğer doğru akım nerelerde kullanılır sorusunu cevaplamak gerekirse, hem bariz şekilde günlük hayatta aydınlatmadan ev eşyalarının kullanımına veya iş hayatındaki bilgisayarlardan ulaşım sistemlerinin işlemesine kadar her noktada kullanımından bahsetmek mümkündür. Çünkü bu akım yöntemi ile birlikte bugün depolama da elde edilebilirken, daha uzun soluklu bir şekilde enerji kullanımı elde etme fırsatı bulunmaktadır.
Detaylı bir şekilde incelemek gerekirse, doğru akım ile birlikte özellikle piller vasıtasıyla depolama da oluşturma imkanı bulunurken, düşük voltaj seviyesinde el aletlerinden elektrikli aletlere, aydınlatmadan güvenlik sistemleri veya yayın sistemlerine kadar her noktada kullanım oluşturulur. Bu akım türü bir elektrikli araç veya araba gibi cihazlar içerisinde depolanabilirken, ateşleme yapması veya hareket için kullanılabilmektedir.
Yüksek voltaj ile güç iletimi gerçekleştirmek için DC akım kullanımı yaygın bir yöntem oluştururken, verimli enerji kullanımı için tercih edilebilmektedir. Bugün güneş enerji santralleri ve depolama gibi imkanlar ile birlikte özellikle elektrik santrallerinde kullanılırken, ulaşımda da demiryolu ve karayolunda hareket, aydınlatma ve havalandırma gibi birçok işlem için tercih edilmektedir. Ayrıca iletişim sistemlerinin güçlü bir şekilde kullanılabilmesi ve kablolu iletişim gerçekleştirilebilmesi açısından da bugün birçok cihazda DC akım yer alır.
DC akım dünyanın en yaygın akım türlerinden biri olarak bugün özellikle gündelik hayatta çok fazla kullanımı görülen bir yere sahiptir. Özellikle örnek olarak günlük hayatta kullandığınız herhangi bir elektrikli cihazın alt kısmında veya etiketinde bulunan teknik ayrıntıları incelediğinizde ne tarz bir akım türü ile çalıştığını görmeniz mümkündür. Voltaj değerleri, amper değerleri gibi ayrıntıları da gösterecek şekilde akım türünde cihazlar üzerinde genellikle doğru akım veya AC gibi simgeler ile karşılaşılabilir.
Sıkça Sorulan Sorular
Doğru akım kim tarafından bulunmuştur?
DC akım olarak ifade edilen bu akım türü, 1800’lü yıllarda Thomas Edison tarafından geliştirildikten sonra yaygın bir şekilde kullanılmaya başlanmıştır.
Doğru akım kaynağı nelerdir?
Günümüzde gündelik hayatta çok sık bir şekilde kullanılan piller, jeneratörler, güneş enerjisi, dinamolar, aküler veya yenilenebilir enerji kaynakları bu açıdan DC akım kaynakları olarak görülebilir.
DC akım avantajlı mıdır?
DC akım güvenilir olması, depolanabilmesi ve kararlı bir gerilim oluşturması ile avantajlar ortaya koyarken, uzun mesafede iletim kayıpları ve birçok noktada AC akım kullanıma ihtiyacı için dönüşüm mecburiyeti ortaya koyabilmektedir.
