Enerjinin elde edildiği ve üretim gerçekleştirilen kaynaklar, ulaşım fırsatlarına ve kapasitelerine göre birbirinden ayrılır. Doğada her zaman yeterli düzeyde bulunmayan ve bir gün tükenme ihtimali neredeyse kesin olan enerji kaynakları için de yenilenemez enerji kaynakları kavramı kullanılır. Bu tip kaynaklar çok uzun yıllar içerisinde oluşsalar da yenilenebilen ve süreklilik oluşturan bir yapıya sahip değildirler.
Yenilenemez Enerji Kaynakları Nelerdir?
Günümüz dünyasında bilinen en güçlü elektrik enerjisi üretim kaynakları arasında yenilenemez enerji kaynakları olarak fosil yakıtlar, nükleer enerji için kullanılan uranyum gibi elementler, doğalgaz ve kömür gibi araçlar yer alır.
Daha açık bir şekilde incelemek gerekirse, yenilenemez enerji kaynakları denildiğinde herkesin aklına öncelikle fosil yakıtlar gelir. Fosil yakıtlar doğa içerisinde kendiliğinden çok uzun bir zaman çerçevesinde oluşan ve enerji üretiminde sınırlı bir şekilde kullanılabilen yakıt türleridir. Genellikle bir maden sahasından veya yer altından çıkarılan bu yakıt türleri arasında kömür, doğalgaz ve ham petrol en temel çeşitlerdir.
Fosil yakıtlar yenilenemez enerji kaynakları olarak çok uzun yıllardan bu yana dünya genelinde elektrik enerjisi üretimi için kullanılmakta ve araçlarda yakıt ya da ısınma sistemlerinde yakıt olarak kullanılmaktadır. Örneğin; kömür Türkiye’de de birçok farklı şehirde madenlerden çıkarılan ve milyonlarca yıl içerisinde yer altında birikmiş karbon kütleleridir. Benzer şekilde yer altında bulunabilen ve organik malzemelerin birleşimi sayesinde fosilleşen petrol ya da doğalgaz bugün yüksek karbon içeriği ile yüksek bir ısı ve enerji sağlarken, kullanımında da özellikle çok yüksek oranda karbon salınımı ortaya koyarlar.
Yenilenemez enerji kaynakları açısından nükleer enerji, santraller vasıtasıyla fisyon reaksiyonlarının gerçekleştirildiği bir enerji üretim türüdür. Bu enerji üretiminde nükleer enerji için Uranyum ve Plütonyum gibi elementlerden yararlanılır. Bu radyoaktif elementler parçalama tepkimesine girdiğinde ortaya çıkan atığın uzaklaştırılması ve korunması hem zordur hem de bu tip elementler sınırlı bir yapıya sahiptir. Elbette nükleer enerji diğer enerji kaynaklarına göre çok yüksek bir kapasite ortaya koyarak 7/24 çalışan santraller sağlasa da tükenen bir kaynak olarak kabul edilir.
Yenilenemez Enerji Kaynakları Özellikleri Nelerdir?
Yenilenemez enerji kaynakları temel özellikleri ile birlikte yeryüzünde ve doğa içerisinde sınırlı miktarda kendiliğinden oluşan ve kullanıldıktan sonra yerine ikame edilemeyen kaynaklardır.
En önemli özellikleri tükenen bir yapıya sahip olmaları olarak kabul edilir ve örneğin kömür doğal yataklarda kendiliğinden milyonlarca yıl içerisinde oluşur. Fakat bulunduğu noktadan alındığında belirli bir süresinde kaynak tükenebilir. Üstelik çoğu zaman kömür madenleri yerin yüzlerce metre altına kadar devam eden bir yapı ile kurulurken, bu madenlerden kaynağın çıkarılması çok zorludur ve çok riskli bir çalışma koşulu ortaya koyar.
Petrol dünyanın dört bir tarafında her ülkede rahatlıkla bulunabilen ve yer altından çok kolay bir şekilde çıkarılabilen bir fosil yakıt değildir. Benzer şekilde doğalgaz aynı yapıyı sağlarken, bu tip kaynaklar yenilenemez bir özellikle sonsuza dek kullanılabilecek bir yapı ortaya koymazlar. Öte yandan kömür, petrol veya doğalgaz gibi yakıtlar ya da nükleer enerji için kullanılan elementler temin edildikten sonra istenilen noktaya taşınabilir ve daha pratik bir şekilde depolama yapılarak dia pratik şekilde kullanılabilir.
Çok eski zamanlardan bu yana kullanılan yenilenemez enerji kaynakları eski dönemlerde demiryolu ulaşımında, gemilerin ulaşım sağlamasında, motorların çalışması ve sonraki dönemde sanayinin gelişmesi ile otomotivin geliştirilmesinde önemli kaynaklar oluşturmuştur. Günümüzde de halen önemli bir yere sahip olan bu kaynaklar özellikle dünyanın birçok ülkesinde ve Türkiye’de elektrik enerjisi üretimi için ve ulaşım için temel yakıt türleri arasında bulunmaktadır.
Yenilenemez Enerji Kaynakları Önemi Nedir?
Farklı kaynaklar kullanılarak yenilenemez enerji sayesinde elektrik enerjisi gibi üretimler sağlanırken, ortaya çıkan üretim evreleri ve kaynağın ekonomik faktörü bugün dünya ülkelerinde finans ve siyaset başta olmak üzere insan ve çevre hayatını etkilemektedir.
Yenilenemez enerji kaynakları temeli ile birlikte fosil yakıtlar, doğalgaz veya nükleer enerji kaynakları olarak ifade edilir. Çoğu zaman düşük bir rezerve sahip olan ve tüketimi sağlandıkça kaynakların tükenmesi ihtimali çok yüksek ve çıkarılması zor olsa da bu kaynaklar dünya enerji üretim ihtiyacında çok büyük bir yere sahiptirler. Yenilenebilir enerji kaynakları olarak bugün dünyanın dört bir tarafında ve Türkiye’de kullanılan özellikle güneş enerjisi ve rüzgar enerjisi daha düşük maliyetli ve çevre dostu olsa da bu kaynaklar enerji kapasitesi düşük bir yapıya sahip olduğu için yenilenemez kaynaklar ile enerji üretimi her zaman daha önemli bir yere sahiptir.
Bugün nerede olursanız olun bir rüzgar enerji santrali veya güneş enerji santrali kurmak için çok büyük bir çaba göstermeniz, sürekli bakımlar yapmanız, maliyetlere katlanmanız ve destek aramanız gerekir. Üstelik tüm bunların sonucu elde ettiğiniz elektrik enerjisi örnek olarak bir fosil yakıtlı enerji santraline göre çok düşük oranda olur. Bu neden ile kendi yaşam ve çalışma alanınızın elektrik enerjisini üretirken dahi yeterli kapasiteye ulaşamadığınızda, dışa bağımlı hale geldiğinizde ise yenilenemez enerji kaynakları ile elde edilen kamu elektriğine ihtiyaç duyabilirsiniz.
Yenilenemez Enerji Kaynakları Avantaj ve Dezavantajları
Yenilenemez enerji kaynakları ile birlikte elde edilen çok net avantajlar ve dezavantajlar bulunmaktadır. Bu kaynakların ifade edilebilecek en net avantajları özellikle yüksek karbon miktarı ile her birimde yüksek elektrik enerjisi ve ısı enerjisi ortaya koymalarıdır. Özellikle endüstriyel tesisler ve şehirlerin enerji ihtiyacını karşılarken, bu kaynaklardan yararlanılır ve çıkarıldıkları noktada kolaylıkla taşınarak işlendikleri için finansal bir role sahiptirler.
Yenilenemez kaynaklar çok uzun bir dönemdir kullanılan kaynaklar olarak bu kaynakların geliştirilmesi ve kullanımı için dünya genelinde bulunan birçok altyapı yer almaktadır. Hatta bu yönde teknolojiler geliştirilmiştir ve dünyanın dört bir tarafında üretim tesisleri ve santraller kurulmuştur. Bu durum enerjinin elde edilmesinde büyük bir avantaj ortaya çıkarırken, yatırım maliyetleri ile karşılaşmadan her ülkede ve şehirde enerji ihtiyacını karşılamak için özellikle hükümetlere büyük fayda sağlamaktadır.
Yenilenemez enerji kaynakları kullanımı ile birlikte karşılaşılan dezavantajlar incelendiğinde ise ciddi problemler ortaya çıkmaktadır. Bu noktada özellikle aşağıdaki listede sayılan ayrıntılar bulunmaktadır.
- Yenilenemez kaynaklar her zaman tükenme ihtimaline sahiptir ve bulundukları noktada bir süre sonrasında yeni kaynak arayışına neden olabilirler.
- Günümüzde dünyadaki birçok ülke fosil yakıt veya nükleer enerji kullanımında bu kaynaklara bağımlı hale gelmiştir. Bu durum enerji güvenliği problemleri ortaya çıkarmaktadır.
- Çevresel anlamda sürdürülebilir olmayan bu kaynaklar çok yüksek karbon salınımı nedeni oluştururken, her dünya bölgesinde karbon ayak izi yükselmesi ile karşılaşılmaktadır.
- Yenilenemez kaynaklar bulundukları bölgede su kirliliği ve hava kirliliği ortaya çıkarırken ekosistemi bozması insan sağlığında problemlere neden olabilmektedir.
- Ekonomik çerçevede enerji fiyatları dalgalı bir yapıya sahip olurken, yenilenebilir kaynaklara göre yenilenemez enerji kaynakları dengesiz bir finans sistemi ortaya çıkarmaktadır.
Yenilenemez Enerji Kaynakları Zararları Nelerdir?
Yenilenemez kaynaklar özellikle çevresel anlamda büyük hasarlar oluşturan, insan sağlığını bozan, su ve hava kirliliğinden neden olan, tükenebilir ve doğaya zarar veren kaynaklardır. Ülkelerde enerji güvensizliği riski ortaya çıkaran ve her zaman kapasite garantisi ortaya koymayan bu kaynaklar ekonomik anlamda da birçok ülkenin dışa bağımlı hale gelmesine ve bazen enerji krizleri yaşamasına neden olabilir.
Günümüzde yenilenemez enerji kaynakları çoğu ülkede mecburi kullanım oluştururken örneğin Türkiye’de de bu kaynaklar mutlak şekilde kullanılmaktadır. Fakat bu tip kaynakların yerine her geçen gün artan bir çaba ile yeni enerji santralleri ve yöntemleri ortaya koyulmaktadır. Bu sayede yenilenemez kaynakların oluşturabileceği tüm zararın ortadan kaldırılabilmesi, karbon ayak izinin düşürülebilmesi ve çevre sağlığının korunarak sürdürülebilirlik elde edilmesi ihtimali yükselmektedir.
Sıkça Sorulan Sorular
Yenilenemez enerji kaynakları nelerdir?
Doğada kendiliğinden gelişerek ortaya çıkan ve insan müdahalesi gerektirmeden bulunduğu bölgeden temin edildikten sonra tükenme ihtimali olan kömür, doğalgaz, uranyum ve nükleer enerji elementi gibi kaynaklardır.
Yenilenemez kaynaklar zararlı mıdır?
Birçok noktada tükenen yapıları ile birlikte aşırı derecede yoğun bir çevre kirliliği oluşturan ve karbon emisyonu yüksek enerji kaynaklarıdır.
